Nhật Bản là đất nước được biết đến với cảnh sắc thiên nhiên kỳ thú, nền văn hóa đặc sắc và con người thân thiện. Tuy nhiên, nơi đây cũng có nhiều điều kiêng kỵ khiến người ta phải ngỡ ngàng khi du ngoạn trên mảnh đất Mặt Trời này. Đặc biệt là văn hoá dùng đũa. Ở Nhật, đũa là vật dụng cần thiết trong mỗi bữa ăn, đặc biệt là bữa ăn hàng ngày. Đây không chỉ là vật dụng dùng để ăn mà còn là nét văn hóa của người dân nơi đây.
Dù là món Nhật, món Âu, món Trung, người Nhật đều dùng đũa. Ngoài các nước Châu Á có truyền thống văn hoá dùng đũa lâu đời, thì ở các nước phương Tây gần đây, do ảnh hưởng từ sự du nhập của nền ẩm thực Nhật Bản, người ta đã bắt đầu sử dụng đũa nhiều hơn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng biết sử dụng đũa đúng cách. Ở một đất nước có nhiều quy định như Nhật Bản; việc hiểu rõ văn hóa nấu nướng và cách sử dụng đũa là điều cần thiết. Nếu bạn không hiểu những nội dung này, rất có thể sẽ khiến những người xung quanh cảm thấy khó chịu, thậm chí là cấm kỵ bản thân mà không hề hay biết.
Vì sao đôi đũa ở được xem là một văn hóa trong mỗi bữa ăn hàng ngày ở Nhật Bản ?
Theo các nguồn tài liệu có ghi lại, đũa ăn bắt đầu xuất hiện ở Nhật Bản vào khoảng thế kỷ thứ VII, do các đoàn sứ giả “Khiển Tùy sứ” mang từ Trung Quốc về, nhưng mãi đến tận thời kỳ Asuka (592 – 710) văn hóa sử dụng đũa mới trở nên phổ biến nhờ ảnh hưởng của nhà chính trị gia nổi tiếng lúc bấy giờ là Thái tử Shotoku (Thái tử Thánh Đức).
Đôi đũa ở Nhật được gọi là Hashi (箸). Số 4 trong tiếng Nhật phát âm là Si (Shi), số 8 phát âm là Hachi, ghép lại thành “hashi” là đôi đũa nên người dân xứ hoa anh đào đã chọn ngày mồng 4 tháng 8 hàng năm làm ngày hội đũa. Các đôi đũa với đủ màu sắc, chất liệu, được làm cầu kỳ, tỉ mỉ, giá trị được trưng bày ra cho mọi người cùng xem. Ngày này còn được gọi là ngày thay đũa mới trong năm. (Các bạn đừng nhầm lẫn với cây cầu cũng gọi là Hashi (橋) nhé).
Trong bối cảnh đó, những quan niệm và phép tắc trong việc sử dụng đũa của người Nhật dần được hình thành và cũng từ đó thuật ngữ Kiraibashi ra đời. Cụm từ này được dùng để chỉ chung những điều cấm kỵ khi sử dụng đũa ăn, thường là những hành động bị coi là thô lỗ, gây cảm giác không thoải mái cho những người xung quanh hoặc thiếu tôn trọng những người làm ra món ăn của bạn.
Điều kiêng kỵ mà bạn cần biết khi sử dụng đũa ăn ở Nhật Bản ?
Tôi tin chắc rằng bạn đang thắc mắc sử dụng đũa thế nào mới là đúng ? Bạn có biết có một số quy tắc nghi thức sử dụng đũa tại Nhật? Nhật Bản vốn được coi bậc thầy về đũa vì thế sẽ tốt hơn nếu bạn sử dụng đúng ở nơi công cộng.
Nếu bạn là người nước ngoài và sử dụng đũa chính xác, người Nhật sẽ rất ấn tượng và hoan nghênh bạn đấy bởi vì chúng ta không chỉ học tiếng Nhật mà còn phải học cả văn hóa của họ nữa. Bạn có biết không? Kích thước bàn tay của bạn rất quan trọng cho một đôi đũa hoàn hảo. Trung bình, đàn ông nên cầm đũa dài 23 cm (9 in); trong khi phụ nữ nên cầm đũa dài 21 cm (8,3 in). Tìm kích thước đũa phù hợp giúp bạn dễ dàng làm quen với cách cầm đũa và kiểm soát nó.
Bài viết này sẽ giới thiệu 10 điều cần lưu ý trong văn hoá dùng đũa ở Nhật Bản để không làm mất lòng những người xung quanh. Có thể bạn đã quen với việc sử dụng đũa ăn; nhưng sẽ có những quy tắc cơ bản của người Nhật mà bạn cần phải ghi nhớ đó.
Tatakibashi – Không gõ đũa ăn vào bát, đĩa, cốc chén
Một trong những điều đầu tiên bị cấm kị đó là việc coi đũa ăn như cây dùi trống và gõ vào bát đĩa, cốc chén. Trong tiếng Nhật, hành động này được gọi là Tatakibashi. Những tiếng gõ bát đĩa này không chỉ khiến những người xung quanh cảm thấy khó chịu mà nó còn khiến cho mọi người đánh giá bạn là một người chưa trưởng thành. Mặt khác, người Nhật cũng tin rằng việc gõ vào bát; đĩa sẽ đánh thức những linh hồn ác quỷ. Có lẽ đây cũng là một lí do khác để người Nhật đưa hành động này vào danh sách những điều cần tránh trong văn hoá dùng đũa.
Watashibashi – Không dùng đũa chuyền thức ăn
Trong tiếng Nhật, người ta gọi việc truyền thức ăn từ đũa người này sang đũa người khác là Watashibashi. Có thể bạn chỉ muốn chia sẻ thức ăn với những người xung quanh một cách trực tiếp, nhưng đối với người Nhật, đây là điều cấm kị vì hành động này giống như việc nhặt xương của người quá cố sau khi được hỏa táng. Quy tắc này có lẽ xuất phát từ quan niệm tôn giáo riêng của Nhật Bản; khác với những quốc gia chủ yếu sử dụng phương pháp địa táng. Do đó, nếu muốn chia sẻ đồ ăn với người khác; thay vì làm hành động trên bạn hãy lấy phần thức ăn ra một chiếc đĩa rồi sau đó chia sẻ cho họ nhé.
Kosuribashi – Không chà hai chiếc đũa với nhau
Chắc hẳn bạn đã quá quen với những chiếc đũa dùng một lần (waribashi) ở các nhà hàng và cửa hàng tiện lợi rồi đúng không? Nhưng bạn có biết rằng ngay cả khi sử dụng những chiếc đũa này; người Nhật cũng có những quy tắc riêng? Để lấy đi những vụn gỗ còn sót lại trên đũa; có một số người thường chà hai chiếc đũa với nhau, hành động này được gọi là Kosuribashi.
Tuy nhiên, đối với người Nhật, đây cũng là một điều không nên làm. Việc chà đũa như vậy không chỉ là một hành vi không đẹp mà nó còn mang ý nghĩa ám chỉ nhà hàng đó dùng loại đũa không tốt, nhà hàng đó bán những món ăn kém chất lượng. Bạn sẽ bị coi là thiếu tôn trọng với cửa hàng đó. Do đó, nếu muốn lấy đi những vụn gỗ, thay vì chà đũa vào nhau; hãy dùng tay nhẹ nhàng nhặt những mảnh vụn đó đi nhé.
Tatebashi – Cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm đầy
Trong bữa ăn không để đũa chéo vào nhau
Ở các nước châu Á như Trung Quốc; hành động mang đũa chéo hoặc để chéo đũa khiến người ta liên tưởng đến cái chết. Đối với người Nhật cũng vậy, họ cho rằng đây là điềm xấu và không nên làm như vậy. Có thể tùy từng tình huống khác nhau nhưng hãy cố gắng để đũa hoặc cầm đũa theo chiều nằm ngang so với phía bạn nhé.
Ogamibashi – Không cầm đũa khi mời cơm người khác
Trong văn hóa ăn uống, người Nhật có phong tục chắp hai tay và nói “Itadakimasu” trước khi bắt đầu bữa ăn. Những năm gần đây, nhờ sự bùng nổ của ẩm thực Nhật Bản trên thế giới mà có không ít người nước ngoài cũng biết nói câu “Itadakimasu” hay “Gochisosama”. Tuy nhiên, việc vừa cầm đũa; vừa chắp tay và nói “Itadakimasu” như vậy là không nên. Lí do là bởi việc để người khác thấy đầu đũa bị coi là một hành động thất lễ. Hãy nhớ thứ tự đúng mà chúng ta nên làm trong bữa ăn đó là chắp tay nói “Itadakimasu”; sau đó mới cầm đũa lên và bắt đầu ăn nhé.
Yosebashi – Không được dựng đũa vào thành bát
Hành động đưa đũa vào trong lòng bát và nghiêng về trước trong tiếng Nhật được gọi là Yosebashi. Đây không chỉ bị coi là hành động thô lỗ mà khi bạn để đũa như vậy và di chuyển bát; đĩa nó có thể tạo những âm thanh khó chịu trên bàn ăn hoặc gây sánh đổ nước dùng ra bàn nữa. Do đó, hành động này cũng bị coi là một trong những Kiraibashi. Khi muốn di chuyển vị trí bát đĩa; nhất định bạn phải dùng tay để chuyển từng phần một nhé.
Sashibashi – Không dùng đũa chỉ vào đồ ăn hoặc người khác
Việc dùng đũa chỉ vào đồ ăn hay người khác được gọi là Sashibashi. Hành động này là thất lễ ngay cả khi bạn hướng đũa vế phía đối phương để tán thưởng câu chuyện của họ hay chỉ vào một món ăn nào đó và khen ngon. Việc dùng đũa chỉ thay vì dùng tay sẽ khiến mọi người nghĩ bạn thật thô lỗ.
Nigiribashi – Không nắm đũa bằng hai tay và dùng như một chiếc thìa
Có lẽ đối với những người nước ngoài không hiểu rõ về văn hoá dùng đũa thì việc sử dụng đũa thành thạo là một điều khá khó khăn. Với những người chưa sử dụng thành thạo và không biết cách cầm đũa; ban đầu họ có thể nắm đũa bằng hai tay và dùng chúng như một chiếc thìa. Tuy nhiên, đối với người Nhật đây là hành động không nên làm. Trong tiếng Nhật, hành động cấm kị này được gọi là Nigiribashi, nó mang hàm ý thể hiện sự công kích thế nên rất có thể sẽ làm cho người ngồi cùng bàn ăn với bạn cảm thấy không thoải mái. Trong trường hợp bạn chưa sử dụng quen cũng không vấn đề gì; nhưng hãy cố gắng ghi nhớ điều này để tránh nhé!
Tsukibashi – Không dùng đũa để đâm vào thức ăn
Tsukibashi là từ chỉ việc bạn dùng đũa để đâm vào thức ăn. Nhìn thì có vẻ như hành động này giống như cách bạn sử dụng dĩa và không ít người nghĩ việc chọc đũa vào thức ăn chỉ là để xem nó đã chín tới chưa. Tuy nhiên, hành động này lại rất thiếu lịch sự và thể hiện sự không tôn trọng đối với người đã nấu ra món ăn đó.
Kiraibashi – Dùng đũa sao cho đúng
Trên đây là tất cả những nguyên tắc của người Nhật về việc dùng đũa trong bữa ăn để không tạo cảm giác khó chịu cho những người xung quanh. Bạn có thể cảm thấy rằng văn hoá dùng đũa của người Nhật có quá nhiều thứ cần phải nhớ. Tất nhiên, bạn không cần phải ghi nhớ tất cả nhưng ít nhất hay nhớ tránh những việc sau: không cắm đũa thẳng đứng vào bát ăn (Tatebashi); không gắp nối đũa (Watashibashi). Hãy ghi nhớ những quy tắc căn bản về những điều kiêng kỵ trên để có thể dùng đũa đúng cách nhé !
Nguồn: tsunagujapan.com
